Pozbawienie praw rodzicielskich to jedno z najdalej idących rozstrzygnięć sądu rodzinnego. Wielu rodziców pyta: czy utrata praw rodzicielskich automatycznie oznacza, że nie muszę już płacić alimentów? Odpowiedź płynie wprost z przepisów prawa – i może zaskoczyć.
Temat relacji pomiędzy pozbawieniem praw rodzicielskich a alimentami budzi wiele wątpliwości
Sprawy rodzinne należą do najbardziej wrażliwych i skomplikowanych postępowań w polskich sądach. W praktyce często pojawia się pytanie, czy pozbawienie rodzica praw rodzicielskich wiąże się z utratą obowiązków finansowych wobec dziecka.
Warto więc przyjrzeć się, co na ten temat mówią przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz jak sądy interpretują je w kontekście dobra dziecka. Dopiero wtedy można w pełni zrozumieć różnicę między władzą rodzicielską, a obowiązkiem alimentacyjnym.
Pozbawienie praw rodzicielskich nie usuwa obowiązku alimentacyjnego
W polskim prawie rodzinnym istnieją trzy podstawowe rozwiązania dotyczące władzy rodzicielskiej. Może być ona:
- pozostawiona w pełni obojgu rodzicom,
- ograniczona jednemu z nich – co przewiduje art. 107 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.), gdy dobro dziecka wymaga powierzenia pełnej pieczy jednemu rodzicowi i pozostawienia drugiemu jedynie określonych uprawnień,
- całkowicie odebrana – (art. 111 k.r.o.) – w sytuacjach rażącego zaniedbywania obowiązków wobec dziecka, nadużywania władzy rodzicielskiej, czy trwałej przeszkody w jej wykonywaniu.
Każde z tych rozwiązań ma inne konsekwencje w zakresie sprawowania pieczy nad dzieckiem, jednak żadne z nich nie wpływa na obowiązek alimentacyjny. Decyzja sądu o ograniczeniu czy pozbawieniu władzy rodzicielskiej dotyczy wyłącznie kompetencji rodzica w zakresie edukacji, wychowania, czy opieki zdrowotnej.
Obowiązek alimentacyjny wynika wprost z Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
Art. 133 § 1 k.r.o. wskazuje, że rodzice są zobowiązani do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Przepis ten jasno podkreśla, że obowiązek trwa tak długo, jak długo dziecko faktycznie potrzebuje wsparcia – co w praktyce nierzadko oznacza okres do zakończenia edukacji lub podjęcia pracy zarobkowej.
Istotne jest jednak to, że orzeczenie sądu o pozbawieniu władzy rodzicielskiej i decyzja o obowiązku alimentacyjnym to dwie odrębne kwestie. Wystąpienie jednej z nich nie pociąga automatycznie za sobą drugiej. Innymi słowy – rodzic pozbawiony praw rodzicielskich może nadal zostać zobowiązany do płacenia alimentów, a fakt ich zasądzenia nie zależy od tego, czy posiada władzę rodzicielską.
Warto też rozróżnić dwie często mylone płaszczyzny: władzę rodzicielską i kontakty z dzieckiem:
- władza rodzicielska dotyczy prawa i obowiązku podejmowania decyzji w sprawach dziecka, jego wychowania, leczenia, czy zarządzania majątkiem;
- kontakty odnoszą się do możliwości spędzania czasu z dzieckiem – spotkań, rozmów telefonicznych, uczestniczenia w ważnych wydarzeniach.
Pozbawienie rodzica władzy rodzicielskiej nie oznacza więc automatycznego zakazu kontaktów, a brak jakichkolwiek kontaktów nie prowadzi sam w sobie do zniesienia obowiązku alimentacyjnego. Alimenty pozostają świadczeniem niezależnym od władzy i kontaktów, którego celem jest zapewnienie dziecku odpowiednich warunków życia, niezależnie od “jakości” więzi z rodzicem.
Pozbawienie praw rodzicielskich a wysokość alimentów
Sam fakt utraty władzy rodzicielskiej nie skutkuje automatycznym podwyższeniem ani obniżeniem świadczenia alimentacyjnego. Sąd, orzekając o wysokości alimentów, bierze pod uwagę przede wszystkim dwie podstawowe przesłanki wskazane w art. 135 § 1 k.r.o.:
- usprawiedliwione potrzeby dziecka,
- możliwości zarobkowe i majątkowe rodzica.
Warto jednak zwrócić uwagę na treść art. 135 § 2 k.r.o., zgodnie z którym wykonanie obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka może polegać nie tylko na świadczeniach pieniężnych, ale również na osobistych staraniach o jego utrzymanie i wychowanie. Jeżeli jeden z rodziców zapewnia dziecku codzienną opiekę – zajmuje się jego wychowaniem, edukacją, zdrowiem i zaspokajaniem bieżących potrzeb – wówczas jego udział w obowiązku alimentacyjnym polega właśnie na tych osobistych staraniach.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej często, choć nie zawsze, wiąże się z ograniczeniem lub brakiem kontaktów drugiego rodzica z dzieckiem. W takich sytuacjach to rodzic, przy którym dziecko faktycznie mieszka, wypełnia obowiązek alimentacyjny poprzez osobiste starania. W konsekwencji sąd może obciążyć drugiego rodzica – tego pozbawionego władzy i nierzadko niemającego kontaktu z dzieckiem – koniecznością pokrywania kosztów jego utrzymania w wyższym zakresie. Warto przy tym pamiętać, że alimenty nie zawsze występują w proporcji 50/50. Czasami może być nawet to 90/10, gdy na drugim rodzicu spoczywa w całości trud wychowania.
Należy jednak pamiętać, że pozbawienie władzy rodzicielskiej nie jest równoznaczne z całkowitym zakazem kontaktów z dzieckiem. Zdarzają się sytuacje, w których rodzic nie posiada władzy rodzicielskiej, ale nadal utrzymuje relacje z dzieckiem i w określonym zakresie uczestniczy w jego wychowaniu. Sąd każdorazowo indywidualnie bada wszelkie okoliczności sprawy.
Podsumowując, ustalając alimenty sąd ocenia nie tylko potrzeby dziecka i możliwości finansowe rodziców, lecz także to, kto i w jakim zakresie realizuje obowiązek alimentacyjny poprzez codzienną opiekę i wychowanie. W praktyce oznacza to, że im mniejszy udział rodzica w życiu dziecka, tym większy może być jego obowiązek finansowy.
Dziecko zachowuje prawo do alimentów niezależnie od sytuacji rodzica
Fundamentem prawa rodzinnego jest dobro dziecka. Dlatego przepisy nie uzależniają prawa dziecka do świadczeń alimentacyjnych od tego, czy rodzic zachował władzę rodzicielską. Warto podkreślić, że:
- dziecko może wystąpić o alimenty przeciwko rodzicowi pozbawionemu praw;
- nadal zachowuje prawo do dziedziczenia po tym rodzicu;
- ma prawo do egzekucji świadczeń alimentacyjnych w drodze postępowania komorniczego, a uchylanie się od alimentów podlega odpowiedzialności karnej.
Przepisy jasno rozdzielają władzę rodzicielską i obowiązek alimentacyjny
Podsumowując – pozbawienie praw rodzicielskich nie oznacza końca obowiązków finansowych wobec dziecka. Aktualne przepisy jednoznacznie wskazują, że alimenty są niezależne od posiadania władzy rodzicielskiej. Rodzic, który został jej pozbawiony, nadal ma obowiązek zapewniać środki utrzymania swojemu dziecku i to co do zasady aż do chwili, gdy stanie się ono samodzielne. Warto w tym miejscu wspomnieć, że mitem jest, iż alimenty należą się wyłącznie do 18 roku życia, ale o tym szerzej w kolejnych wpisach.
Potrzebujesz wsparcia w sprawach rodzinnych?
Każda sprawa dotycząca alimentów, czy władzy rodzicielskiej wymaga indywidualnego podejścia i znajomości aktualnych przepisów prawa. Jeżeli chcesz uzyskać rzetelną poradę – zapraszam do kontaktu telefonicznie (660-925-028) lub e-mailowo (kontakt@mikolajczykkancelaria.pl).
Przeczytaj także:
Od czego zależy wysokość alimentów na dziecko?
Jak przygotować się do rozwodu krok po kroku?
