Czym jest opieka naprzemienna?
Opieka naprzemienna jest formą sprawowania przez rodziców opieki nad dzieckiem. Najczęściej pojawia się przy rozwodzie lub separacji, ale może zostać zastosowana także przy rozpadzie związków nieformalnych.
W praktyce oznacza to, że dziecko spędza z każdym rodzicem zbliżoną ilość czasu w określonych okresach, np. tygodniowych, dwutygodniowych lub miesięcznych. W tym czasie rodzic sprawuje nad dzieckiem pełną opiekę i podejmuje samodzielnie decyzje dotyczące codziennego życia, takie jak nauka, leczenie czy zajęcia dodatkowe. Ważne jest przy tym zachowanie ogólnej zgodności z drugim rodzicem.
Kiedy Sąd może orzec opiekę naprzemienną?
Opieka naprzemienna wymaga wysokiego poziomu komunikacji i porozumienia między rodzicami. Zgodnie z dominującym orzecznictwem nie może zostać orzeczona wbrew woli stron ani przy braku współpracy. Sąd kieruje się przede wszystkim dobrem dziecka, czyli jego poczuciem bezpieczeństwa, stabilizacji oraz relacji z obojgiem rodziców.
Zdarzają się sytuacje, choć rzadkie, w których opieka naprzemienna jest orzekana mimo konfliktu między rodzicami. Napięte relacje nie są więc przesłanką absolutnie wykluczającą, lecz w praktyce zmniejszają szanse na pozytywne rozstrzygnięcie.
Przed podjęciem decyzji Sąd ocenia m.in.:
• czy między rodzicami istnieje realna zdolność do porozumienia w sprawach dziecka,
• czy oboje są w stanie zapewnić podobne warunki bytowe, edukacyjne i emocjonalne,
• jaka jest odległość między miejscami zamieszkania rodziców, ponieważ zbyt duża utrudnia dziecku naukę i codzienny rytm,
• jaka jest wola i wiek dziecka, ponieważ starsze dzieci często wyrażają własną opinię.
Jeśli między rodzicami istnieje silny konflikt, częste spory lub brak zaufania, Sąd uznaje zwykle, że opieka naprzemienna mogłaby destabilizować dziecko. Wtedy powierzana jest jednemu rodzicowi, a drugi zachowuje prawo współdecydowania o najważniejszych kwestiach oraz ustalone kontakty.
Opieka naprzemienna nie zawsze oznacza równy podział czasu
W potocznym rozumieniu opieka naprzemienna bywa utożsamiana z równym podziałem czasu, jednak prawo nie wymaga idealnej symetrii. Najważniejsze jest zapewnienie dziecku stabilności i ciągłości opieki.
Sąd może więc ustalić, że dziecko przebywa u jednego rodzica 10 dni, a u drugiego 4 dni w cyklu dwutygodniowym. Taki układ bywa korzystny, gdy lepiej odpowiada rytmowi nauki, pracy lub innym praktycznym czynnikom. Opieka naprzemienna nie jest więc mechanicznym dzieleniem czasu, ale modelem opartym na partnerskim podejściu.
Alimenty, a opieka naprzemienna
Orzeczona opieka naprzemienna nie wyłącza automatycznie alimentów. Nie jest to również sposób na uniknięcie ich płacenia. Jeśli rodzice są zgodni, Sąd może obciążyć ich kosztami utrzymania dziecka po połowie, bez obowiązku przekazywania pieniędzy drugiemu rodzicowi.
Sąd może jednak zasądzić alimenty także przy opiece naprzemiennej. Dzieje się tak m.in. w sytuacji znacznej dysproporcji zarobków lub wtedy, gdy jeden rodzic ponosi stałe wydatki na dziecko, a drugi się do nich nie dokłada, np. w zakresie leczenia czy szkoły.
Alimenty przy tym modelu są zwykle niższe niż przy tradycyjnej pieczy jednego rodzica. Wynika to z faktu, że każdy z rodziców osobiście zajmuje się dzieckiem i ponosi koszty codziennej opieki.
Opieka naprzemienna, a 800 plus
W przypadku ustalenia opieki naprzemiennej każdy rodzic może złożyć do ZUS wniosek o świadczenie „800+”. W takiej sytuacji świadczenie jest dzielone i wypłacane po połowie każdemu z rodziców.
Jak uzasadnić wniosek o opiekę naprzemienną?
Rodzic, który chce wprowadzenia opieki naprzemiennej, powinien wykazać, że ten model będzie zgodny z dobrem dziecka.
Warto przedstawić:
• dowody świadczące o współpracy rodziców, takie jak korespondencja, ustalenia o opiece lub wspólne decyzje w sprawach leczenia i edukacji,
• zaświadczenia ze szkoły lub przedszkola potwierdzające zaangażowanie obu rodziców.
Takie dokumenty zwiększają szanse na pozytywne rozstrzygnięcie, pokazując, że dziecko ma zapewnioną stabilizację i konsekwencję w wychowaniu.
